BEELDEND AFVAL, INLEIDING
Het gebruik van restproducten in de beeldende kunst is zonder twijfel ouder dan het beroep van kunstenaar zelf. Houtskoolresten of afgekloven botten in combinatie met wat down time hebben de mens waarschijnlijk aangezet tot zijn/haar eerste stappen in de richting van kunst en/of wetenschap.[1] Creatief omgaan met afval is een universeel gegeven want overal waar er tijd viel te doden vinden we er sporen van terug. Gegraveerde narwaltanden, gehamerde granaathulzen en zelfs bewerkte menselijke resten, creativiteit kent geen beperkingen: ook hedendaagse kunstenaars maken gretig gebruik van afval en afhankelijk van de manier van verwerken valt dit artistiek streven op te delen in vier hoofdcategorieën.
-Collage: afval vervangt het schilderpalet en resulteert in een 2D-object of reliëf dat eventueel na fotografische registratie terug tot afval wordt herleid.[2]
-Assemblage: afval wordt al dan niet bewerkt en vervolgens gemonteerd tot een sculptuur of installatie.[3]
-Modificatie: afval wordt gedecoreerd of bewerkt waardoor het gewone (afgedankte) voorwerp meer elan krijgt.[4]
-Representatie: afval wordt gebruikt als drager voor een klassieke vorm van kunstbeoefening.[5]
Een minder gangbare vijfde categorie is extractie van basisgrondstoffen.[6] Dit vereist gespecialiseerde uitrusting op haast industriële schaal wat voor de meeste kunstenaars niet toegankelijk of betaalbaar is.
Deze werken hebben meestal een maatschappijkritische boodschap waarbij het gebruikte materiaal een verwijzing is naar de zere plek waar de kunstenaar een vinger op wil leggen.[7] De rode draad bij dit soort werk is dan ook de spiegel die het publiek wordt voorhouden, de kunstwerken laten zien hoe we omgaan met grondstoffen of wat onze perceptie is van waarde en functionaliteit. De onderliggende boodschap is een waarschuwing dat het anders moet, niet zelden met een verwijtende ondertoon.
ONDERZOEKSVRAAG
Kunstvormen die de negatieve impact van ons consumptiegedrag op het klimaat aan de kaak stellen, streven ernaar om door vernieuwde perceptie en attitudewijziging een deel van de oplossing te zijn. Maar wat is nu precies de impact van zo’n werk? De vraag is niet alleen hoeveel energie, water, enz. er nodig is om het gebruikte materiaal te produceren of hoeveel CO2 er vrij komt door de logistieke noden, maar wat is het netto resultaat? Mijn onderzoek wil aan de hand van casestudies meten of er een verandering is in de koolstofvoetafdruk van het publiek en of dat direct kan worden gelinkt aan de confrontatie met het kunstwerk. De kern van de vraag is wat de kosten-batenanalyse ons vertelt over de klimaatimpact van kunst rekening houdend met het korte of lange termijn effect bij het publiek en/of de kunstenaar(s). Kan kunst werkelijk de wereld redden of geven we onszelf het artistiek equivalent van een MSC[8] label.
Met mijn werk wil ik laten zien waar we naartoe kunnen, wat in het kader van kunstcreatie het potentieel is van grondstoffen die als nutteloos of minderwaardig worden beschouwd. Als leidraad kijk ik daarbij naar nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap zoals B.R.I.C.[9] of de WISA Woodsat[10] van Arctic Astronautics.
Het tweede deel van mijn onderzoek is het ontwikkelen van een tool om de klimaatimpact van een kunstwerk te berekenen. Gebruikte materialen en hun oorsprong, logistiek, verpakking en conservatietechnieken (onder andere) zullen als parameters worden ingevoerd en voor elk gegeven werk een eco-label genereren. Aan de hand van dit label kan een neutraliserend proces worden voorgesteld om eventuele klimaatgevolgen te compenseren. Dit kan de vorm aannemen van andere voedingspatronen of vrijetijdsbesteding waarbij de kunstenaar deze acties zelf onderneemt, of uitbesteed al dan niet tegen compensatie vergelijkbaar met het Europese systeem voor emissiehandel (EU ETS).
[1] Ishango-beentje, Congo. https://nl.wikipedia.org/wiki/Ishango-beentje
[2] Vic Muniz, Jardim Gramacho, 2010.
[3] Guerra de la Paz, Martyr, 2007.
[4] Wim Delvoye, Spiral tires, 2010.
[5] Nick Gentry, Life on earth, 2015.
[6] Lin Evola-Smidt, Peace angel, 1999.
[7] Jason Klimoski & Lesley Chang, Skyscraper, 2018.
[8] Marine Stewardship Council, het keurmerk voor duurzaam gevangen vis dat word uitgereikt door een organisatie die financieel afhankelijk is van de industriële visserij. Bron: documentaire, Seaspiracy, Ali Tabrizi, 2021, Netflix.
[9] Biopolymer Research for In-situ Capabilities, Stanford University. https://nasa.tumblr.com/post/637497515582816256/get-to-know-the-5-college-teams-sending-their
[10] https://www.wisaplywood.com/wisawoodsat/